20 Σεπτεμβρίου στις 11:56 π.μ. ·
Με τη μεταφορά της εικόνας από το μοναστήρι του Βουλκάνου, ξεκινά σήμερα το Νησιώτικο πανηγύρι. Η μεταφορά γινόταν παλαιότερα στις 23 Αυγούστου στη γιορτή για τα “εννιάμερα” της Παναγίας (αλλά μετατέθηκε μετά την αλλαγή του ημερολογίου) όπου κυρίαρχο στοιχείο ήταν το εμπορικό πανηγύρι καθώς σε μια εντυπωσιακή περιγραφή της η Αικατερίνη Ζάρκου το 1885 γράφει για το πανηγύρι στο Βουλκάνο ότι “την πανήγυριν ταύτην διαδέχεται μεθ΄ ημέρας εννέα άλλη εμπορική τελουμένη υπό της αυτής Μονής εν τω κατά το Νησίον της Μεσσήνης μετοχίω αυτής, εν ώ πωλούνται τα άχρηστα αφιερώματα, ο κηρός και ο λίβανος”.
Για το θέμα μεταφοράς της εικόνας υπάρχει ένα πλήθος εκδοχών και φυσικά θρησκευτικές δοξασίες. Οι οποίες θέλουν να αρχίζει το 17ο αιώνα όταν ενέσκηψε λοιμός και έκανε το θαύμα της γιατρεύοντας τους ασθενείς. Φυσικά δεν υπάρχει κάποιο γραπτό κείμενο, υπάρχει μια προφορική παράδοση που προσπαθεί να ερμηνεύσει με όρους “θαύματος” τη διαδικασία. Υπάρχουν όμως και οι παλαιότερες μαρτυρίες ακόμη και μοναχών, που δίνουν εντελώς διαφορετικές εκδοχές.
Η “επίσημη” εκδοχή εμφανίζεται το 1928 και περιλαμβάνεται σε κοινή ανακοίνωση του προέδρου της Κοινότητας Μεσσήνης Σπήλιου Ποτηρόπουλου, του κοινοτικού συμβουλίου και του Ηγουμενοσυμβουλίου Βουλκάνου η οποία αναφέρει “η από της ελευθερώσεως του κράτους τελουμένη εν Μεσσήνη (Νησίω) θρησκευτική, εμπορική και ζώων πανήγυρις”. Και παραπέμπει στην εποχή μετά το 1828.
Μια άλλη εκδοχή καταγράφεται στο “Θάρρος” το 1907, μετά από επίσκεψη συντάκτη του στη Μονή Βουλκάνου ο οποίος γράφει: «Πολλά και διάφορα ηκούσαμεν περί της εικόνος ταύτης, τα πλείστα των οποίων αναφέρονται εις το θαυματουργόν αυτής χρονολογούμενα όχι εις τας αρχαιοτέρας εποχάς, αλλα εις τας συγχρόνους. Ενεκα των θαυματουργών ιδιοτήτων αυτής, αναρίθμητα αφιερώματα κατατίθεντο αυτή. Ως εκ τούτου δε επί Τουρκοκρατίας υφίστατο τα πάνδεινα εκ των αρπάγων Τούρκων, οι οποίοι εσύλουν την πλουσίαν Μονήν. Εκ της καταδιώξεως ταύτης έχει και την αρχήν του και το έθιμον να καταβιβάζουν την εικόνα και να την μεταφέρουν εις Νησίον. Δια του τρόπου τούτου απέφευγον τας συνεπείας της επιδρομής των αγρίων Τούρκων, οι οποίοι βασάνιζαν τους μοναχούς, εάν δεν έδιδον αυτοίς πάντα τα ζητούμενα. Τώρα δε η ανάγκη αυτή εγένετο έθιμον και τελείται μια θρησκευτική τελετή αξία προσοχής, διότι χιλιάδες ολόκληροι εν κατανύξει ακολουθούν την εικόνα, όπως γίνεται κατ έτος». Ερμηνεύοντας την εκδοχή αυτή διαπιστώνουμε ότι η μεταφορά γινόταν στο Νησί όπου τα πράγματα ήταν ασφαλέστερα καθώς υπήρχε περιορισμένη παρουσία Τούρκων και ορισμένοι κανόνες στις σχέσεις με τους Ελληνες. Αυτή η εκδοχή παραπέμπει στην περίοδο μετά τα Ορλωφικά το 1770 όπου στην Ανδρούσα εγκαταστάθηκαν Αλβανοί μωαμεθανοί που την έκαναν ορμητήριο και λεηλατούσαν την περιοχή μέχρι το 1779.
Υπάρχει όμως και μια άλλη αναφορά από τον Ηλία Οικονομόπουλο ο οποίος ήταν αυτός που έγραψε το θρησκευτικό μύθο για την κάθοδο της Εικόνας για να σωθεί το Νησί από λοιμό, στο βιβλίο του “Βίος και τα θαύματα της Παναγίας” (1905). Στο ίδιο βιβλίο γράφει: “Υπήρχε παλαιότατον έθιμον το οποίον εκτάκτως εφαρμόζεται ακόμη και σήμερον, κατά το οποίον καθωρισμένην επέτειον μιάς των εις τιμήν της Θεοτόκου τελουμένων εορτών μεταφέρετο κατ’ έτος η Εικών αύτη εις τι των πλησιοχωρίων, όπου παρέμενεν επί ωρισμένας ημέρας, ίνα ευκολώτερον οι πιστοί δύνανται να προσέρχωνται εις προσκύνησιν της Δεσποίνης του κόσμου. Πέραν της ωρισμένης προθεσμίας απηγορεύετο η Εικών να μείνει μακράν της εν τη Μονή καθιερωμένης δι΄ αυτήν θέσεως”. Το απόσπασμα έχει τη δική του αξία για δύο λόγους: Ο πρώτος είναι πως η Εικόνα μεταφερόταν σε περισσότερα σημεία της περιοχής ανάλογα με τη γιορτή της Παναγίας. Πέρα από τη θρησκευτική σκοπιά ασφαλώς δεν πρέπει να ξεχνάμε και την οικονομική, η περιφορά της εικόνας αποτελούσε σημαντικό έσοδο για το μοναστήρι.
Ο δεύτερος είναι πως η τελευταία παράγραφος του κειμένου είναι η αφετηρία ενός άλλου μύθου που κυκλοφορεί στο Νησί, αυτού που θέλει την Εικόνα να… φεύγει μόνη της αν δεν μεταφερθεί στην ώρα της. Ο μύθος σε διάφορες παραλλαγές με βασική εκείνη που λέει πως μια χρονιά που έβρεχε καταρρακτωδώς (σύνηθες για την εποχή στο Νησί) και δεν έγινε η πομπή, την άλλη ημέρα το πρωί την έψαχναν στο μετόχι αλλά βρισκόταν “μυστηριωδώς” στο μοναστήρι του Βουλκάνου. Και ο Οικονομόπουλος περιγράφει μια ανάλογη κατάσταση σε κάποιο από τα χωριά που πήγε η εικόνα. Σύμφωνα με την εκδοχή που παρουσιάζει για μεταφορά της στα “πλησιοχώρια” στις διάφορες γιορτές της Παναγίας. Σύμφωνα με τη γλαφυρή περιγραφή του, κάπου στο μεταίχμιο 18ου και 19ου αιώνα, η εικόνα είχε μεταφερθεί σε κάποιο από τα χωριά της περιοχής σύμφωνα με τα όσα προαναφέρθηκαν. Καλόγεροι και χωρικοί αμέλησαν να την μεταφέρουν στην ώρα τους. Αλλά μια νύχτα ο “εκκλησιάρχης” του Μοναστηριού που ήταν και υπεύθυνος για τη μεταφορά της, πετάχτηκε έντρομος από το κρεβάτι του καθώς άκουσε τη φωνή της Παναγίας να τον επιπλήττει και να ζητά να ξεκινήσει να πάει αμέσως στο χωριό να φέρει την εικόνα της. Ετρεξε στον ηγούμενο, διηγήθηκε τι συνέβη, ξύπνησαν τους καλογέρους και ξεκίνησαν όλοι μαζί να πάρουν την εικόνα. Ανησυχώντας μάλιστα αν θα την… παραδώσουν οι χωρικοί. Ομως την ίδια… λαχτάρα έπαθε και ένας προεστός του χωριού, τον οποίο… κατσάδιασε η Παναγία. Αλλά οι μοναχοί πήγαιναν να την πάρουν και οι προεστοί πήγαιναν να την επιστρέψουν. Συναντήθηκαν στην είσοδο του χωριού και τα πράγματα επανήλθαν στην κανονικότητα.
“Κρυφές ιστορίες” για μεγάλες γιορτές, που έχουν το ενδιαφέρον τους…
